Samochód i prawo jazdy

Uznawanie prawa jazdy, ubezpieczeń komunikacyjnych i dowodów rejestracyjnych w UE

W państwach członkowskich UE i EFTA występuje zasada wzajemnego uznawania ważności praw jazdy, ubezpieczeń komunikacyjnych i dowodów rejestracyjnych. W związku z tym prawo jazdy wydane w państwach członkowskich UE i EFTA zachowuje ważność na terytorium Polski. Jeżeli obywatel państwa członkowskiego UE lub EFTA posiada tymczasowe prawo jazdy lub inny dokument zaświadczający o tymczasowych uprawnieniach do kierowania pojazdem wydane w swoim państwie, wówczas tego typu dokumenty nie są uznawane w Polsce.

Obywatel państwa członkowskiego UE lub EFTA, który przeprowadził się do Polski, może kierować pojazdami na podstawie dotychczasowego prawa jazdy do czasu wygaśnięcia jego ważności. W przypadku upływu ważności, kradzieży lub utraty dotychczasowego prawa jazdy należy uzyskać nowe prawo jazdy w Polsce.

Pojazdy osób przebywających w Polsce są dopuszczone do ruchu międzynarodowego stosownie do przepisów Konwencji o ruchu drogowym sporządzonej w Wiedniu 8 listopada 1968 r. Pojazd taki zarejestrowany za granicą dopuszcza się do ruchu drogowego, jeżeli odpowiada wymaganym warunkom technicznym i jest zaopatrzony w tablice rejestracyjne z numerem rejestracyjnym składającym się z liter alfabetu łacińskiego i cyfr arabskich, a kierujący pojazdem ma przy sobie dokument stwierdzający dokonanie rejestracji.

Właściciel pojazdu sprowadzonego z terytorium państwa członkowskiego UE jest zobowiązany złożyć wniosek o rejestrację pojazdu na terytorium Polski w terminie 30 dni od dnia jego sprowadzenia.

Rejestracji pojazdu na wniosek właściciela dokonuje starosta albo prezydent miasta na prawach powiatu właściwy ze względu na miejsce jego stałego lub czasowego zamieszkania albo siedzibę firmy.

W przypadku przeprowadzki do Polski z samochodem należy pamiętać o ubezpieczeniu samochodu. Przed przyjazdem do Polski należy sprawdzić u ubezpieczyciela, w którym samochód jest ubezpieczony w dotychczasowym państwie zamieszkania, czy dotychczasowe ubezpieczenie jest ważne w Polsce. W przypadku gdy nie jest ono ważne istnieje możliwość ubezpieczenia samochodu w Polsce za pośrednictwem zakładu ubezpieczeń mającego siedzibę w Polsce lub zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce. Należy pamiętać, że polski zakład ubezpieczeń nie ma obowiązku uwzględniania bezszkodowego przebiegu dotychczasowego ubezpieczenia.

W przypadku gdy obywatel państwa członkowskiego UE lub EFTA, który przeprowadził się do Polski, posiada samochód osobowy lub pojazd rodzaju ,,samochodowy inny”, podrodzaj ,,czterokołowiec” (kategoria homologacyjna L7e) lub podrodzaj ,,czterokołowiec lekki” (kategoria homologacyjna L6e) sprowadzony z terytorium państwa członkowskiego UE rejestrowany po raz pierwszy w Polsce zobowiązany do zarejestrowania tego samochodu w Polsce oraz do zapłaty w Polsce podatku akcyzowego od samochodu osobowego oraz w określonych przypadkach – podatku od towarów i usług (VAT).

Prawo jazdy

Dokumentem stwierdzającym posiadanie uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdem silnikowym lub zespołem pojazdów składającym się z pojazdu silnikowego i przyczepy lub naczepy jest:

1) wydane w Polsce:

a) prawo jazdy,

b) pozwolenie wojskowe,

c) międzynarodowe prawo jazdy;

2) wydane za granicą:

a) międzynarodowe prawo jazdy, określone w Konwencji o ruchu drogowym, podpisanej w Genewie dnia 19 września 1949 r.,

b) krajowe lub międzynarodowe prawo jazdy, określone w Konwencji o ruchu drogowym, sporządzonej w Wiedniu dnia 8 listopada 1968 r.;

3) zagraniczny dokument wojskowy, określony w umowach międzynarodowych, których stroną jest Polska.

Dokumentem stwierdzającym posiadanie uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdem silnikowym lub zespołem pojazdów składającym się z pojazdu silnikowego i przyczepy lub naczepy jest również tymczasowe elektroniczne prawo jazdy

W Polsce prawo jazdy posiada różne rodzaje kategorii. Uzyskiwane kategorie prawa jazdy są kategoriami ujednoliconymi na terytorium całej UE.

Prawo jazdy kategorii A uprawnia do kierowania motocyklem, kategorii B – do kierowania samochodem o dopuszczalnej masie całkowitej (dmc) nieprzekraczającej 3,5 tony, kategorii C – do kierowania pojazdem o dmc przekraczającej 3,5 tony (z wyjątkiem autobusów), kategorii D – do kierowania autobusami.

Polskie prawo jazdy jest wydawane osobie, która:

1) osiągnęła minimalny wiek wymagany do kierowania pojazdami odpowiedniej kategorii,

2) uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem i orzeczenie psychologiczne o braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem – o ile jest ono wymagane,

3) odbyła wymagane dla danej kategorii szkolenie,

4) zdała z wynikiem pozytywnym egzamin państwowy wymagany dla danej kategorii,

5) posiada miejsce zamieszkania na terytorium Polski, przy czym:

a) przebywa na terytorium Polski co najmniej przez 185 dni w każdym roku kalendarzowym:

– ze względu na swoje więzi osobiste i zawodowe albo

– z zamiarem stałego pobytu wyłącznie ze względu na swoje więzi osobiste albo

b) przebywa regularnie na terytorium Polski ze względu na swoje więzi osobiste, a jednocześnie, ze względu na swoje więzi zawodowe kolejno przebywa w co najmniej dwóch państwach członkowskich UE albo

c) przebywa nieregularnie na terytorium Polski ze względu na swoje więzi osobiste, ponieważ przebywa w innym państwie członkowskim UE w celu wypełniania zadania o określonym czasie trwania albo

d) przebywa na terytorium innego państwa ze względu na podjęte w tym państwie studia lub naukę w szkole,

6) uprzedzona o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy oświadcza, że:

a) nie został orzeczony w stosunku do niej, prawomocnym wyrokiem sądu, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych,

b) nie ma zatrzymanego prawa jazdy ani pozwolenia na kierowanie tramwajem,

c) nie ma cofniętego uprawnienia do kierowania pojazdami.

Obywatel państwa członkowskiego UE lub EFTA aby uzyskać polskie prawo jazdy powinien osiągnąć wiek wymagany dla danej kategorii prawa jazdy: 14 lat – AM; 16 lat – A1, B1, T; 18 lat – A2, B, B+E, C1, C1+E; 20 lat – A, jeśli osoba co najmniej od 2 lat posiada prawo jazdy kategorii A2; 21 lat – C, C+E, D1, D1+E, z zastrzeżeniem szczegółowych przepisów dotyczących minimalnego wieku do kierowania dla przedstawicieli służb mundurowych i osób posiadających kwalifikację wstępną; 24 lata – A, jeżeli osoba nie posiadała co najmniej przez 2 lata prawa jazdy kategorii A2; D i D+E, z zastrzeżeniem szczegółowych przepisów dotyczących minimalnego wieku do kierowania dla przedstawicieli służb mundurowych i osób posiadających kwalifikację wstępną. Osoba, która nie ukończyła 18 lat, może uzyskać prawo jazdy kategorii AM, A1, B1 lub T za pisemną zgodą rodzica lub opiekuna.

Prawo jazdy nie może być wydane osobie:

1) u której w wyniku badania lekarskiego stwierdzono aktywną formę uzależnienia od alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu,

2) w stosunku do której orzeczony został, prawomocnym wyrokiem sądu, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu,

3) w stosunku do której wydano decyzję o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami lub zatrzymaniu prawa jazdy – w okresie i zakresie obowiązywania tej decyzji,

4) posiadającej inny dokument stwierdzający uprawnienie do kierowania pojazdem silnikowym,

5) która uzyskała za granicą prawo jazdy, a to prawo jazdy zostało zatrzymane lub uprawnienie do kierowania pojazdami zostało cofnięte – w okresie obowiązywania zatrzymania prawa jazdy lub cofnięcia uprawnienia,

6) której prawo jazdy zostało wymienione w związku z realizacją nadzoru nad kierującym pojazdami w zakresie opisanym w ustawie o kierujących pojazdami,

7) która rozpoczęła w innym państwie członkowskim UE, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim EFTA – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, procedurę wymiany prawa jazdy na krajowe prawo jazdy lub procedurę wydania wtórnika polskiego krajowego prawa jazdy.

Prawo jazdy wydawane jest w Polsce na czas określony. Po upływie terminu ważności prawa jazdy należy je wymienić na nowy dokument.

W przypadku prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, B+E i T zazwyczaj prawo jazdy wydawane jest na okres 15 lat. Przyczyną ograniczenia tego terminu może być jedynie decyzja lekarza przeprowadzającego badania lekarskie kierowców. W przypadku przedłużania ważności prawa jazdy wydanego na 15 lat bez ograniczenia terminu jego ważności badaniem lekarskim, podstawą do przedłużenia terminu ważności jest wniosek o wydanie prawa jazdy, opłata za jego wydanie i aktualne zdjęcie. W przypadku przedłużania terminu ważności prawa jazdy terminem ważności ograniczonym badaniem lekarskim dodatkowo wymagane jest odpowiednie orzeczenie lekarskie.

W przypadku prawa jazdy kategorii C1, C1+E, C, C+E, D1, D1+E, D lub D+E prawo jazdy wydawane jest na okres 5 lat lub krótszy, a jego termin ważności zawsze uzależniony jest od terminu ważności odpowiedniego orzeczenia lekarskiego i psychologicznego. W przypadku kierowców zawodowych (posiadających w prawie jazdy wpis kodu 95) termin ten dodatkowo zależny jest od terminu ukończenia kolejnego szkolenia okresowego.

Osoba posiadająca prawo jazdy wydane przez inne państwo członkowskie UE i mająca miejsce zamieszkania na terytorium Polski, w przypadku upływu terminu jego ważności może wymienić to prawo jazdy na polskie prawo jazdy. Warunkiem takiej wymiany jest przedłożenie odpowiednich badań lekarskich i psychologicznych (jeżeli są wymagane) oraz spełnienie warunków niezbędnych do przedłużenia terminu ważności tego prawa jazdy stawianych w państwie, które wydało to prawo jazdy. O warunki przedłużenia terminu prawa jazdy w trakcie procesu wymiany polski urząd wydający prawo jazdy wystąpi do zagranicznego urzędu, który wydał wymieniane prawo jazdy. W przypadku konieczności uzupełnienia dokumentów polski urząd poinformuje osobę zainteresowaną.

Rejestracja samochodu sprowadzonego do Polski

Właściciel pojazdu sprowadzonego z terytorium państwa członkowskiego UE lub EFTA jest obowiązany złożyć wniosek o rejestrację pojazdu na terytorium Polski w terminie 30 dni od dnia jego sprowadzenia.

Wniosek o rejestrację pojazdu należy złożyć (wraz z niezbędnymi dokumentami) w wydziale komunikacji w starostwie powiatowym właściwym dla miejsca stałego lub czasowego zamieszkania albo siedziby firmy, a w przypadku miasta na prawach powiatu – wniosek należy złożyć w urzędzie miasta.

W dniu rejestracji zostanie wydany tymczasowy dowód rejestracyjny (na 30 dni). W okresie do 30 dni od daty rejestracji zostanie wydany stały dowód rejestracyjny.

Właściciel pojazdu zobowiązany jest zapewnić, aby rejestrowany pojazd posiadał ważne badanie techniczne.

Ubezpieczenie samochodu

W przypadku rejestracji nowego pojazdu w Polsce należy w dniu rejestracji wykupić obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej tzw. „OC”.

Można również wykupić dodatkowe ubezpieczenia np ubezpieczenie Autocasco tzw. „AC”.

Podatki od zakupu samochodu w innym państwie członkowskim

W przypadku gdy obywatel państwa członkowskiego UE lub EFTA, który przeprowadził się do Polski, zakupił w państwie członkowskim innym niż Polska, niezarejestrowany w kraju samochód osobowy, jest on zobowiązany w ciągu 14 dni od daty przemieszczenia samochodu na terytorium Polski (przekroczenia granicy Polski) nie później jednak niż w dniu rejestracji samochodu na terytorium Polski złożyć deklarację podatkową właściwemu według miejsca zamieszkania naczelnikowi urzędu skarbowego w sprawach akcyzy oraz zapłacić należną akcyzę w terminie 30 dni licząc od przemieszczenia samochodu na terytorium Polski nie później jednak niż w dniu jego rejestracji na terytorium Polski. Osoba fizyczna może złożyć ww. deklarację (AKC-US) albo w postaci papierowej do właściwego naczelnika urzędu skarbowego albo w formie elektronicznej poprzez Platformę Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC). W postaci papierowej deklarację może złożyć tylko osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej.

Natomiast przywóz do Polski samochodu zakupionego w kraju EFTA podlega opodatkowaniu akcyzą z tytułu importu towaru na ogólnych zasadach wymagających złożenia zgłoszenia celnego w urzędzie celno-skarbowym.

W zakresie podatku akcyzowego podstawą opodatkowania w przypadku samochodu osobowego nabytego w państwie członkowskim UE innym niż Polska i przemieszczonego na terytorium kraju jest kwota zapłacona za samochód (wartość nabytego pojazdu). W przypadku przywozu samochodu osobowego zakupionego w kraju EFTA podstawę opodatkowania stanowi jego wartość celna powiększona o należne cło. Aktualnie obowiązują cztery stawki akcyzy na samochody osobowe:

18,6 % podstawy opodatkowania – dla samochodów osobowych o pojemności silnika powyżej 2000 cm³,
9,3% podstawy opodatkowania - dla samochodów osobowych o hybrydowym napędzie spalinowo - elektrycznym, w którym energia elektryczna jest albo nie jest akumulowana przez podłączenie do zewnętrznego źródła zasilania (samochód hybrydowy z wtyczką albo bez wtyczki), o pojemności silnika spalinowego wyższej niż 2000 cm³, ale nie wyższej niż 3500 cm³,

1,55% podstawy opodatkowania - dla samochodów osobowych o hybrydowym napędzie spalinowo - elektrycznym, w którym energia elektryczna nie jest akumulowana przez podłączenie do zewnętrznego źródła zasilania (samochód hybrydowy bez wtyczki), o pojemności silnika spalinowego równej 2000 cm³ lub niższej,
3,1% podstawy opodatkowania – dla pozostałych samochodów osobowych.

Przepisy polskie przewidują – w przypadku spełnienia określonych warunków - zwolnienia od akcyzy samochodów osobowych przywożonych przez osoby fizyczne z państw członkowskich UE lub EFTA. Zwolnienia te dotyczą samochodów osobowych przywożonych:

przez osobę fizyczną przybywającą na terytorium Polski na pobyt stały lub powracającą z czasowego pobytu z terytorium państwa członkowskiego UE lub EFTA na terytorium Polski,
przez osobę fizyczną przybywającą z terytorium państwa członkowskiego UE lub EFTA na terytorium Polski na pobyt stały w związku z zawarciem związku małżeńskiego,
przez osobę fizyczną, która nabyła w drodze dziedziczenia prawo własności lub prawo użytkowania tego samochodu osobowego na terytorium państwa członkowskiego UE lub EFTA,
czasowo przez osobę fizyczną przybywającą na terytorium Polski z terytorium państwa członkowskiego UE lub EFTA w celach prywatnych oraz zawodowych,
czasowo - zarejestrowanych na terytorium państwa członkowskiego UE lub EFTA, w którym użytkownik ma miejsce zamieszkania - w celu studiowania oraz odbywania regularnych podróży między miejscem zamieszkania a miejscem pracy w Polsce.

Ponadto obowiązuje zwolnienie od akcyzy w przypadku samochodów elektrycznych, samochodów z napędem wodorowym oraz czasowo – tj. do 31 grudnia 2029 r. – w przypadku samochodów osobowych o hybrydowym napędzie spalinowo - elektrycznym, w którym energia elektryczna jest akumulowana przez podłączenie do zewnętrznego źródła zasilania (samochód hybrydowy z wtyczką) o pojemności silnika spalinowego równej 2000 cm³ lub niższej.

W powyższych przypadkach właściwy naczelnik urzędu skarbowego wydaje zaświadczenie stwierdzające zwolnienie od akcyzy. Zaświadczenie to jest niezbędne gdy samochód osobowy będzie rejestrowany w Polsce, zgodnie z krajowymi przepisami o ruchu drogowym. Wniosek o wydanie ww. zaświadczenia osoba fizyczna może złożyć albo w postaci papierowej do właściwego naczelnika urzędu skarbowego albo w formie elektronicznej poprzez PUESC.

W przypadku niektórych kategorii homologacyjnych samochodów ciężarowych i specjalnych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, nabytych w państwie członkowskim UE innym niż Polska i przemieszczonych na terytorium kraju, w celu ich zarejestrowania w Polsce konieczne jest załączenie dokumentu potwierdzającego brak obowiązku zapłaty akcyzy na terytorium kraju. Wniosek o wydanie ww. dokumentu osoba fizyczna może złożyć albo w postaci papierowej do właściwego naczelnika urzędu skarbowego albo w formie elektronicznej poprzez PUESC. Wydanie takiego dokumentu jest zwolnione z opłaty skarbowej. Powyższe dotyczy następujących samochodów: samochód ciężarowy (kategoria homologacyjna N1), podrodzaj „furgon”, „furgon/podest”, „ciężarowo-osobowy”, „terenowy”, „wielozadaniowy” lub „van” lub samochód specjalny (kategoria homologacyjna M1 i N1).

Od zakupu samochodu w innym państwie członkowskim UE nie płaci się w Polsce podatku VAT jeżeli nie jest to nowy środek transportu w rozumieniu przepisów podatkowych (samochodu nie uznaje się za „nowy środek transportu” jeżeli przejechał więcej niż 6 tys. kilometrów oraz od momentu dopuszczenia go do użytku upłynęło więcej niż 6 miesięcy”). Natomiast przywóz do Polski samochodu zakupionego w kraju EFTA podlega opodatkowaniu podatkiem VAT z tytułu importu towaru na ogólnych zasadach. Przepisy polskie, w określonych sytuacjach i przy spełnieniu określonych warunków, przewidują zwolnienia od podatku VAT dla samochodów przywożonych przez osoby fizyczne z państw trzecich. Zwolnienia te dotyczą:

samochodów osobowych przywożonych przez osobę fizyczną przybywającą na terytorium Polski na pobyt stały lub powracającą z czasowego pobytu na terytorium państwa trzeciego, a także samochodów przywożonych do Polski należących do osoby przenoszącej miejsce zamieszkania w związku z zawarciem związku małżeńskiego oraz samochodów otrzymanych w spadku; zwolnienia z VAT nie stosuje się do środków transportu przeznaczonych do działalności gospodarczej;

samochodów osobowych przywożonych czasowo na terytorium Polski.

Informacje dla obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi

W przypadku czasowego przywozu z Ukrainy zarejestrowanego tam samochodu osobowego nie podlega on opodatkowaniu akcyzą z tytułu importu towaru tak długo jak podlega on na terytorium Polski celnej procedurze odprawy czasowej.

Zasady w zakresie opodatkowania podatkiem VAT przywozu samochodu osobowego z Ukrainy do Polski są analogiczne jak w przypadku przywozu samochodów z krajów EFTA.

Ważność ukraińskich uprawnień do kierowania pojazdami

Zgodnie z art. 3 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/1280 z dnia
18 lipca 2022 r. w sprawie ustanowienia w związku z rosyjską inwazją na Ukrainę szczególnych środków tymczasowych dotyczących dokumentów kierowcy wydanych przez Ukrainę zgodnie z jej ustawodawstwem: „ważne prawa jazdy wydane przez Ukrainę są uznawane na terytorium Unii, gdy ich posiadacze korzystają z tymczasowej ochrony lub odpowiedniej ochrony na mocy prawa krajowego zgodnie z dyrektywą 2001/55/WE i decyzją wykonawczą (UE) 2022/382, do czasu, gdy tymczasowa ochrona przestanie obowiązywać. Uznawanie to pozostaje bez uszczerbku dla stosowania krajowych przepisów o ograniczaniu, zawieszaniu, cofaniu lub unieważnianiu prawa do kierowania pojazdami na terytorium danego państwa członkowskiego, zgodnie z zasadą terytorialności prawa karnego i uregulowań prawnych dotyczących policji”.

Ponadto zgodnie z art. 5 powyższego Rozporządzenia: „bez uszczerbku dla art. 3, 4 i 6, w przypadku gdy Ukraina podejmuje decyzje o przedłużeniu ważności dokumentów kierowcy wydanych przez Ukrainę, które utraciły ważność po dniu 31 grudnia 2021 r., państwa członkowskie do celów 3, 4 i 6 uznają posiadaczy odpowiednich dokumentów kierowcy wydanych przez Ukrainę za posiadających ważny dokument, pod warunkiem, że Ukraina poinformuje Komisję Europejską i państwa członkowskie o decyzji o przedłużeniu ważności tych dokumentów kierowcy. Informacje te przekazuje się odpowiednimi oficjalnymi kanałami”. Warunek ten został spełniony, zatem ukraińskie dokumenty prawa jazdy, które utraciły ważność po dniu 31 grudnia 2021 r. uznaje się za ważne, gdy ich posiadacze korzystają z tymczasowej ochrony lub odpowiedniej ochrony na mocy prawa krajowego zgodnie z dyrektywą 2001/55/WE i decyzją wykonawczą (UE) 2022/382, do czasu, gdy tymczasowa ochrona przestanie obowiązywać.

Poruszanie się pojazdami po terytorium Polski

Pojazdy, którymi poruszają się osoby przybywające z Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym toczącym się na terytorium Ukrainy są traktowane jako pojazdy uczestniczące w ruchu międzynarodowym na podstawie postanowień Konwencji o ruchu drogowym sporządzonej w Wiedniu 8 listopada 1968 r. (której zarówno Polska, jak i Ukraina są sygnatariuszami).

Pojazdy takie zarejestrowane za granicą dopuszcza się do ruchu drogowego, jeżeli odpowiadają wymaganym warunkom technicznym i są zaopatrzone w tablice rejestracyjne z numerem rejestracyjnym składającym się z liter alfabetu łacińskiego i cyfr arabskich, a kierujący pojazdem ma przy sobie dokument stwierdzający dokonanie rejestracji.

Więcej informacji

Więcej informacji dla obywateli Ukrainy

Serwis dla obywateli Ukrainy

Departament Rynku Pracy
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej

Obejrzane: Odsłony : 506

Opublikowano 20 czerwca 2022
Ostatnia modyfikacja 16 stycznia 2025